คติความเชื่อเกี่ยวกับลายผ้าไทย

                  ลายที่จะนำมาเป็นผ้ามัดหมี่และผ้าขิดนั้นเกิดจากอิทธิพลความเชื่อในเรื่องต่างๆดังนี้ คือ

                – ลายจากศาสนา ได้แก่ ลายหอปราสาท  ลายใบสิม ลายพญานาค  ลายธรรมาสน์  ลายใบเสมา ในแต่ละลายมีความเชื่อดังนี้ 

                 – ลายจากสัตว์ ได้แก่  ลายนกยูง  ลายผีเสื้อ  ลายจอนฟอน (พังพอน)  ลายสิงโต    ลายช้าง ลายม้า  ลายแมงป่อง  ลายเสือ   ลาย งูเหลือม  ลายเขี้ยวปลา  และลายปีกไก่

                 – ลายจากพืช ได้แก่ ลายหมากบก  ลายดอกพุดซ้อน  ลายงา  ลายดอกแก้ว  ลาย    ดอกพิกุล ลายดอกจัน  ลายหนามแท่ง     ลายดอกบานเย็น  ลายต้นสน  ลายดอกสร้อย  ลายดอกผักแว่น              

                ส่วนผ้าขิดลายที่นิยมใช้ทอได้แก่  ลายขิดแคม้า  ลายขิดแมลงป่องยักษ์  ลายขิดกาบขอปะแจ  ลายขิดกาบขันหมากเบ็ง   ลายขิดนาค  แปลง  ลายขิดดอกรัก  ลายขิดขอเครือ ลายขิดหอปราสาท  ลายขิดกาบใหญ่เป็นต้น

                 ความเชื่อต่าง ๆชาวบ้านถือเป็นของศักดิ์สิทธิ์โดยเฉพาะลายที่นำมาเป็นลายแล้วจะต้องพิถีพิถันในการเลือกลายเป็น อย่างมาก คือต้องทำตามจุดประสงค์ของกิจกรรม เช่น ลายที่นำไปถวายพระควรจะเป็นลายแบบใดสำหรับคนมีอำนาจวาสนาควรจะใช้ลายแบบใด 

                นอกจากนี้จะเกี่ยวข้องกับศาสนาแล้วยังมีความเชื่อที่เกี่ยวกับวิถีชีวิตและสิ่งแวดล้อมของมนุษย์ด้วย เช่น ลายเกี่ยวกับ สัตว์ เกี่ยวกับพืชและความคิดสร้างสรรค์ของช่าง ซึ่งลายต่าง ๆในสมัยก่อนจะไม่ทอปะปนกันจะแยกออกจากกันโดยเด็ดขาด ทั้งนี้อาจเป็น  เพราะมีความเชื่อเอาลายที่ไม่เหมาะสมกับงานนั้น ๆ จะไม่ได้รับความนิยมและที่สำคัญจะไม่ได้ บุญได้กุศลไม่รู้จักกาลเทศะประกอบกิจอันใดก็จะไม่เจริญรุ่งเรือง

                  ลายเกิดจากอิทธิพลศาสนา

                 ลายหอปราสาท

                  ตามความเชื่อของชาวบ้านว่า ปราสาทเป็นที่ที่ผู้มีวาสนาหรือผู้มีบุญอาศัยอยู่ เช่น พระเจ้าแผ่นดินและ พระสงฆ์คนสามัญธรรมดาจะอาศัยอยู่ไม่ได้ฉะนั้นเวลาชาวบ้านจะทอผ้าไปถวายพระ หรือผู้มีบุญจะต้องทอด้วยลายนี้ทั้งนี้ชาวบ้า นได้รับ ส่วนบุญ ส่วนกุศลไปด้วยและไม่นิยมนำมานุ่งเพระถือว่าเป็นของสูง    

                 ลายใบสิม

                ชาวบ้านมีความเชื่อว่าโบสถ์ หรือสิม เป็นสถานที่อันศักดิ์สิทธิ์เพราะว่าโบสถ์หรือสิมเป็นที่ประดิษฐานของพระพุทธรูปที่เป็นองค์ประธานของวัดถ้าชาวบ้านคนใดสามารถมัดหมี่เป็น ลายนี้ได้ถือว่า คนนั้นได้บุญกุศล เมื่อตายไป   จะได้ขึ้นสวรรค์

                 ลายพญานาค

                 ชาวบ้านมีความเชื่อว่านาคเป็นเจ้าแห่งงูทั้งหลายที่นำความอุดมสมบูรณ์มาให้กับชาวโลกฉะนั้นถ้าใครสามารถทำลายเป็นรูปพญานาคได้คนนั้นจะได้รับการยกย่องว่าเป็นตัวแทนของความอุดมสมบูรณ์การทำลายพญานาคมีแต่คนที่มี อายุเท่านั้นที่สามาทำได้เพราะว่าคนที่มีอายุเป็นที่เคารพและยำเกรงของคนทั่วไป

ลายพญานาค

                 ลายธรรมาสน์ 

                ธรรมาสน์นี้เป็นที่แสดงธรรมของพระสงฆ์ ถ้าชาวบ้านคนใดทำมัดหมี่ด้วยลายนี้แล้วจะได้บุญกุศลสามัญธรรมดาจะขึ้นไปนั่งเล่นไม่ได้เพราะธรรมาสน์ถือเป็นของสูงเวลาชาวบ้านจะ มัดหมี่เพื่อถวายพระในงานบุญจะต้องมัดหมี่  ด้วยลายธรรมาสน์นี้หรือบางทีผ้าซิ่นที่มัดด้วยลายธรรมาสน์จะนุ่งในเทศกาลทำบุญพิเศษเท่านั้น

ลายธรรมาสน์ 

                ลายใบเสมา

                ชาวบ้านมีความเชื่อว่าใบเสมาเป็นใบปักเขตของสงฆ์หรือของวัดให้มี ขอบเขตเป็นสัดส่วน ถ้าใครทำได้ใน ลักษณะนี้แล้วจะได้บุญกุศลอย่าง  มาก ทั้งนี้เพราะว่าถ้าใครทำอะไรลงไปในสมัยก่อนจะได้ตอบแทนในลักษณะนั้นๆเช่น ถวายผ้า   สำหรับกิจของสงฆ์ชาวบ้านก็จะได้บุญกุศลไปด้วย